پرس و جو شماره 343

 آیا داشتن چشم برزخی با ستارالعیوب بودن خداوند منافات دارد؟

طبق احادیث، خداوند نامه عمل امت پیغمبر‏ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ‏را در قیامت حتی به خود پیامبر اکرم‏ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم‏ نیز عرضه نمی‌کند تا مبادا آبروی انسان‌ها از بین برود. حال جایگاه چشم برزخی چیست که آبروی انسان‌های گنهکار پیش یک انسان عارف (پایین‌تر از پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از بین می‌رود؟

طبق احادیث، خداوند نامه عمل امت پیغمبر‏ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ‏را در قیامت حتی به خود پیامبر اکرم‏ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم‏ نیز عرضه نمی‌کند تا مبادا آبروی انسان‌ها از بین برود. حال جایگاه چشم برزخی چیست که آبروی انسان‌های گنهکار پیش یک انسان عارف (پایین‌تر از پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از بین می‌رود؟

پاسخ

پیش‌از پرداختن به پاسخ، توجه به نکاتی ضروری به نظر می‌رسد.

1. اگر در روایاتی وارد شده که خداوند نامه عمل امت پیغمبر‏ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ‏را در قیامت حتی به خود پیامبر اکرم‏ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ‏ نیز عرضه نمی‌کند از طرفی هم بر اساس آیات قرآن یکی از خصوصیات روز قیامت این است که نهان‌ها و اسرار آشکار می‌شود، «یوم تبلی‌السرائر»[1] در آن روز پرده‌ها کنار می‌رود، همان‌طور که می‌بینیم خداوند از یک طرف ارحم‌الراحمین است و از طرف دیگر اشدالمعاقبین نیز است، البته جایگاه و درجات افراد فرق می‌کند.

2. گرچه خداوند فرشتگانی را بر انسان موکّل نموده تا تمام اعمال او را ثبت نمایند[2] و عده‌ای از اولیاءالله نیز از اعمال ما باخبرند[3]. اما بر اساس آموزه‌های اسلامی در برخی از موارد خداوند بعضی از اعمال قبیح بندگان را از همه از جمله آن فرشتگان مأمور ثبت نیز مخفی نگه می‌دارد.[4]

3. با توجه به روایات، کسی که از گناه توبه می‌کند؛ مثل کسی است که گناهی ندارد[5] بنابراین شخص گنه‌کار می‌تواند با توبه و انابه و دعا گناهانش را پیش خداوند مستور و پنهان داشته باشد.

در این که غیر از پروردگار عالم مانند پیامبران، اوصیا و بعضی از اولیاء غیر معصوم و اهل معرفت به باطن و درون عالم و موجودات علم دارند جای شک نیست،  برای این‌که عدم منافات میان ستارالعیوب بودن پروردگار و علم آنان به درون انسان روشن گردد، دو نکته را به اختصار توضیح می‌دهیم:

نکته اول؛ از بعضی آیات قرآن کریم که سرنوشت اخروی مجرمان را مطرح می‌کند و آیاتی که عذاب دنیایی بعضی از تبه‌کاران را بیان نموده، استفاده می‌شود که ستارالعیوب بودن پروردگار به طور مطلق نبوده و درباره همگان به یک معنا نمی‌باشد بلکه ظهور عیب بعضی از افراد معلول نوع عملکرد اختیاری خود انسان است و ستارالعیوب بودن حضرت حق به چنین عیوبی تعلق نمی‌گیرد.

علاوه بر آن‌که معقول نیست عده‌ای هر معصیتی را مرتکب شوند و از ظهور و آشکارشدن آن نیز ابایی نداشته باشند و از طرفی ستارالعیوب بودن حضرت حق مانع ظهور عیوب آنان باشد. پس ستارالعیوب بودن خداوند نسبت به افرادی است که عیب آنان و عمل آن‌ها با سوءاختیار و تکرار عمدی که ابایی از آشکاربودن عیب و گناه را ندارند، نباشد.

به عبارت دیگر ستارالعیوب بودن در مراحل اولیه خطای انسان است تا او فرصت توبه داشته باشد، اما اگر بی‌پروا بود رسوا می‌شود.

لطف حق با تو مدارا کند                 چو از حد گذشت رسوا کند

نکته دوم؛ اولیاء الهی مظهر صفات حق‌اند و آگاهی آنان به باطن افراد، نمونه‌ای از آگاهی خداوند به باطن افراد است، لذا آن‌ها همانند روش خدایی، آگاهی خودشان را به دیگران منتقل نمی‌کنند مگر در موارد لزوم.

اما اصل این که چگونه و به چه دلیل، خبر از درون انسان دارند. این نشأت گرفته از مجاهده آنان با نفس و عبور از ظاهر عالم مادی به باطن عالم است و به تعبیر مرحوم علامه: «هرگاه برای انسان انقطاع «من» از «تن» حاصل شود دیگر هیچ مانعی باقی نمی‌ماند و این انقطاع با علم مفید و عمل نیک حاصل می‌گردد و آن‌گاه حقیقت نفس و مراتب و موجودات و اسرار باطنی آن عالم را مشاهده خواهد کرد» (رسالةالولایه (طریق عرفان)، ص 45، علامه طباطبایی).

بنابراین علم به حقایق پوشیده و پنهانی که پس‌از مرگ طبیعی معلوم خواهد شد، پیش‌از آن نیز برای انسان امکان‌پذیر است و می‌توان به درون و باطن موجودات علم پیدا کند.

با توجه به آن‌چه گفته شد؛ علم به باطن و درون افراد نیز منافاتی با ستارالعیوب بودن پروردگار ندارد. چون انسان‌هایی که به این مرتبه و درجه از قدرت نفس رسیده‌اند، جزء آن‌چه را مطلوب و مرضی الهی است نخواهند دید. بنابراین صرف علم به باطن برای افراد کمال یافته، عیوب مستور و پنهانی افراد آشکار نخواهد شد و عالمان به غیب و باطن برخوردار از صفت ستاریت خواهند بود.

علاوه بر آن که تمام اراده‌ها در طول اراده الهی است و برای چنین انسان‌هایی هرگز اراده‌ای که برخلاف مراد پروردگار باشد محقق نخواهد شد.

ــــــــــ

[1] طارق/9.

[2] ق، 18، ما یلفظ من قول إلاّ لدیه رقیب عتید.

[3] توبه/ 105.

[4] مصباح‏المتهجد، ص849.

[5] الکافی ج2، ص435.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: